تبیین علمی بارش تگرگ بر پایه آیه 43 سوره نور از قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد زمین شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

10.37264/JIQS.V1I1.2

چکیده

تگرگ یکی از بارش‌های خسارتبار جوی با سازوکاری پیچیده است. یونانیان که از جمله پیشروان دانش در دوره های کهن تاریخی بوده اند، از تگرگ تعابیری مانند باران یخ زده (آناکسیمنس) و انجماد آنی آب و رطوبت (ارسطو) ارایه داده اند. این دو معنا با حقایق علمی کنونی سازگار نیست. قرآن کریم یعنی معتبرترین متن دینی مسلمانان، برای تشویق مومنان به اندیشه در آفرینش و تقویت ایمان به نیروی لایزال آفریننده، در آیه 43 سوره نور، سازوکار بارش تگرگ را با اشاراتی مشخص و مرحله‌مند بیان کرده است.  در این تحقیق نخست با روش کتابخانه‌ای از منابع تفسیری معتبر، تبیین‌های مفسران و از متون علمی مرجع در علوم جو، یافته‌های علمی هواشناسان و آب‌وهواشناسان استخراج شد و سپس با روش تطبیقی قواعد علمی در کنار تفاسیر قرار گرفت تا نو بودن اشارات این آیه و نیز مرحله‌مندی اشارات آزمون شود. نتایج نشان داد مراحل بارش تگرگ از دیدگاه علم به ترتیب شامل «برخاستن بخار نامریی آب از دریا»، «صعود بخار آب در جو»، «رسیدن  به مرحله تراکم»، «تشکیل ابر»، «همگرایی جریان‌های صعودی»، «تشکیل ابر کومولونیمبوس»، «رشد دانه‌های تگرگ در طی صعود و نزول‌های پیاپی با جذب و انجماد سوزن‌های یخی»، «نزول نهایی با غلبه نیروی گرانش بر دانه‌های رشد یافته» است. در این حال مراحلی که در قرآن کریم و در آیه 43 سوره نور آمده است شامل «رانده شدن ابرها به آرامی»، «همگرایی ابرها»، «تراکم ابرها»، «تشکیل ابرهای کوه‌پیکر» و «بارش تگرگ از میان ابر» است. همچنین نتایج نشان داد تشبیه ابر تگرگ‌زا به «کوه» به جهت چهار ویژگی فراتر از درک مردمان زمان نزول قرآن بوده است. این ویژگی‌ها که با ابزارهای هواشناسی ایستگاهی و ماهواره‌ای شناخته‌ شده‌اند شامل «دمای طبقات ابر»، «فاز مواد تشکیل دهنده»، «دره‌ها و پشته‌های داخل ابر» و «بلندای ابر تا سقف تروپوسفر» هستند. بر پایه چهار ویژگی یاد شده، قرآن کریم از میان همه آفریده‎های روی کره زمین، «کوه» را شبیه‌ترین پدیده به ابر کومولونیمبوس دانسته است. دانش امروز هواشناسی، پیکره ابر کومولونیمبوس را به سه طبقه شامل سرد در پایین، فراسرد در بالا و بینابین در میانه تقسیم می‌کند. مطابق این سه طبقه، در دامنه عموم کوه‌های مرتفع، رودهای جاری (فاز مایع)، در حوالی قله‌ها، ذخایر برف و یخ (فاز جامد) و در منطقه میانی ترکیبی از دو فاز مایع و جامد یعنی آب و یخ می‌یابیم. تصاویر تهیه شده از ابرکومولونیمبوس در بالای جو، دره هایی تاریک و عمیق و پشته‌هایی روشن و برآمده نشان می‌دهد. در مورد ویژگی چهارم گفتنی است، چنانکه در میان پدیده‌های سطح زمین هیچیک به بلندای کوه‌ها نیستند، یافته‌های هواشناسی نشان می‌دهد که تنها کومولونیمبوس است که از سطح زمین تا بلندای 12 هزارمتر و بیشتر قد می‌کشند.

کلیدواژه‌ها


The Holly Qurʼan. trans. Ali Quli Qara’i.
Alavi Mehr, Sadeghi, A. A. (2014). Iʻjāz-i ‘Ilmī-yi Qur’ān dar Padīdah-yi Abr (The scientific miracle of the Qurʼan in the cloud phenomenon). The Qurʼan and Science, 7 (13), 145-166.
‘Ali, M. S. M. (2012). al-Iʻjāz al-‘Ilmī fī Qur’ān al-Karīm (Scientific Miracle in the Holy Quran), trans. Kāẓimī, Ḥ. Bīrjand: Gulrū. Akbari, M. (2005). The seeding of clouds, aridity and drought. Agriculture, 16, 57-57.
Allaby, M., Bramwell, M., Stoke, J. (2006). Weather and Climate: An Illustrated Guide to Science. NY: Chelsea House (The Diagram Group).
al-Ālūsī, Sayyid Maḥmūd (1994). Rūh al-Maʻānī fī Tafsīr al-Qurʼan al-‘Aẓīm. Beirut: Dār al-Kutub al-Ilmiyyah.
Aristotle (n.d.). Meteorology, Book II, Part 6, Trans. Webster, retrieved 2020 from: http:// classics.mit.edu//Aristotle/meteorology.html
Bal, S. K., et al. (2014). Hailstorms: Cases, Damages and Post-Hail Management in Agriculture. Maharashtra: National Institute of Abiotic Stress Management.
Barati, G. (2007). Padīdah-hā-yi Jawwī-yi Ghālib dar Manāṭiq-i Ḥārrah wa Janb-i Ḥārrah (Dominant Atmospheric Phenomena in Tropical and Subtropical Areas). Kermanshah: Razi University.
Dacre, H. F., et al. (2012). An extra-tropical cyclone atlas-A tool for illustrating cyclone structure and evolution characteristics. American Meteorological Society, 1498:1-6.
Fallaḥ Qalhari, Ghulamʻabbas (2011). Uṣūl wa Mabānī-yi Hawā-shināsī (Principles and Bases of Meteorology). Mashhad: Climatological Research Institute.
al-Farāhīdī, Khalīl ibn Aḥmad (1991). al-‘Ayn. Qom: Hijrat.
Garber, J. (2008). Harmony in healing: The Theoretical Basis of Ancient and Medieval Medicine. New Brunswick, USA: Transaction.
Ghyasi, F. (2016). Extraction and Classification of Atmospheric Phenomena in Noble Qurʼan and Its Adaptation to the Findings of the Day. Master Thesis, Department of Natural Geography, Supervised by Gholamreza Barati. Tehran: Shahid Beheshti University.