بازخوانی تعبیر «ظُلُماتٍ ثَلاث» در آیه 6 سوره زمر در پرتو مولفه های اعجاز علمی قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مهندسی نرم افزار، دانشگاه شریف

2 دکترای علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

از جمله تعابیری که  با رویکرد علم تجربی مطمح نظر غالب مفسران قرار گرفته، «ظُلُمات ثَلاث» در آیه 6 سوره زمر است. ایشان از ترکیب مذکور به تاریکی های سه گانه بطن، رحم  و مشیمه تعبیر کرده اند. دیدگاهی نیز از سوی معاصران ارایه شده که آن را  فضاهای بین شکم و رحم، گوشت رحم و آمنیون و آمنیون و جنین دانسته  و چنین  تعبیری را مصداقی از اعجاز علمی قرآن تلقی نموده است. در این میان می توان رویکرد دیگری داشت و با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و با محوریت رویکرد میان رشته ای، چیستی «ظُلُمات ثَلاث» را مورد بررسی قرار داد. بر این اساس، با تکیه بر نماد«بی تمایزی و بی شکلی کامل و متراکم قبل از خلقت» برای «ظُلُمات ثَلاث» می توان این تعبیر را بستری جهت شکل گیری ساختارهای پروتئین‏ها (بر اساس اطلاعات وراثتی مندرج در کدهای DNA) دانست که سنگ بنای ساختار و فرآیندهای زیستی موجودات زنده هستند (بدون ساخته شدن پروتئین‏ها هیچ فرآیند زیستی شکل نگرفته و هیچ سلول و ارگانی نیز ساخته نخواهد شد). باید در نظرداشت این احتمال تفسیری با مولفه های اعجاز علمی قرآن نیز سازگار می نماید.

کلیدواژه‌ها


The Holy Quran.
al-Ālūsī, Sayyid Maḥmud (1994). Rūḥ al-Maʻānī fi Tafsīr al-Qur’ān al-‘Aẓīm. Beirut: Dār al-Kutub al-Ilmiyyah.
al-ʻArūsī al-Ḥuwayzī, ‘Abd ‘Ali ibn Jumʻah (1994). Tafsīr Nūr al-Thaqalayn, ed. Rasūlī Maḥalātī. Qom: Ismāʻīliyān.
al-Azharī, Muhammad ibn Ahmad (1928) Tahdhīb al-Lughah, ed. ‘Abd al-Salām & Najjār. Cairo: Mu’assassah Miṣriyah al-ʻĀmmah.
al-Farāhīdī, al-Khalīl ibn Aḥmad (1988). al-‘Ayn. Qom: Hijrat.
al-Fayḍ al-Kāshānī, Muḥsin (1994). al-Ṣāfī. Tehran: Ṣadr.
al-Majlisī, Muḥammad Bāqir (1982). Biḥār al-Anwār al-Jāmiʻah li-Durar Akhbār al-A’immah al-Athar. Beirut: Dār al-Ihyā’ al-Turāth al-ʻArabī.
al-Māwardī, ‘Alī ibn Muḥammad (2010). al-Nukat wa al-‘Uyūn. Beirut: Dār al-Kutub al-‘Ilmiyya.
al-Mustafawī, Ḥasan (1989). al-Taḥqīq fī Kalimāt al-Qur’ān al-Karīm. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.
al-Qommī al-Mashhadī, Muḥammad ibn Muḥammad Riḍā (1989). Kanz al-Daqā’iq wa Baḥr al-Gharā’ib. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.
al-Rāghib al-Iṣfahānī, Ḥusayn ibn Muḥammad (1991). Mufradāt Alfāẓ al-Qur’ān, ed. Dāʼūdī & Adnan, Beirut: Dar al-Qalam.
al-Ṣāḥib ibn ‘Abbād, Ismāʻīl ibn ‘Abbād (1993). al-Muḥit fī al-Lughah, ed. ĀlYāsīn, M. H.. Beirut: ‘Ālam al-Kutub.
al-Samarqandī, Naṣr ibn Muḥammad (1995). Baḥr al-‘Ulūm, ed. ‘Amrāwī. Beirut: Dār al-Fikr.
al-Ṭabarānī, Sulaymān ibn Aḥmad (2008). al-Tafsīr al-Kabīr: Tafsīr al-Qur’ān al-‘Aẓīm. Jordan: Dār al-Kitāb al-Thaqafī.
al-Ṭabarī, Muḥammad ibn Jarīr (1991). Jāmiʻ al-Bayān fī Tafsīr al-Qur’ān. Beirut: Dār al-Maʻrifa.
al-Ṭabrisī, Faḍl ibn Ḥasan (1993). Majmaʻ al-Bayān fī Tafsīr al-Qur’ān. Tehran: Naṣir Khusraw.
al-Thaʻlabī, Abū Isḥaq (2001). al-Kshf wa al-Bayan fī Tafsīr al-Qur’ān, ed. Abū Muḥammad ibn ‘Āshūr. Beirut: Dār al-Iḥyā’ al-Turāth al-‘Arabī.
al-Ṭūsī, Muḥammad ibn Ḥasan (2010). al-Tibyān fī Tafsīr al-Qur’ān. Beirut: Dār al-Iḥyāʼ al-Turāth al-ʻArabī.
al-Zamakhsharī, Maḥmūd ibn ‘Umar (1979). Asās al-Balāghah. Beirut: Dār Ṣādir.
Baqershahi, A. (2010). Afarīnish dar Widāhā (Creation in the Vedas). Journal of the History of Philosophy, 1(2), 123-136.
Beier, U. (ed.) (1966). The Origin of Life and Death: African Creation Myths. London: Ibadan Heinemann.
Bruce-Mitford, M. (2009). Illustrated Book of Signs & Symbols, trans. Dadwar & Taran. Tehran: Kalhur.
Brun-Durand, J. (1895). Dictionarium Syriaco-Latinum. Beirut: Typographia PP. Soc. Jesu.
Chevalier, J. & Gheerbrant, A. (2008). Dictionary of Symbols, trans. Faḍāʼilī, S. Tehran: Jayḥūn.
Cooper, J. (2013). An Illustrated Encyclopaedia of Traditional Symbols, trans. Bihzādī, R. Tehran: ‘Ilmī.
Costaz, L. (2002). Dictionaire Syriaque-Français/ Syriac-English Dictionary. Beirut: Dār al-Mashriq.
Dantzig, T. (2007). Number: The Language of Science. USA: Penguin.
Fränkel, S. (1962). Die Aramäischen Fremdwörter im Arabischen. Hildesheim: Georg Olms Verlag.
Fromm, H.J. & Hargrove, M. (2012). Essentials of Biochemistry. NY: Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-642-19624-9
Gelb, I. J. (1957). Glossary of Old Akkadian. Chicago: University of Chicago.
Gesenius, W. (1939). A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, ed. Brown, F. et al. Oxford: Clarendon.
Ibn ‘Āshūr, Muḥammad ibn al-Ṭāhir (1999). al-Taḥrīr wa al-Tanwīr. Beirut: Mu’assassah al-T’arīkh al-‘Arabī.
Ibn Abī Zamanīn, Muḥammad ibn ‘Abd Allah (2003). Tafsīr Ibn Abī Zamanīn. Beirut: Dār al-Kutub al-‘Ilmiyyah.
Ibn al-‘Arabī, Muḥyi al-Dīn Muḥammad (2001). Tafsīr Ibn al-‘Arabī. Beirut: Dār al-Iḥyā al-Turāth al-‘Arabī.
Ibn Fāris, Aḥmad (1983). Muʻjam Maqāyyis al-Lughah, ed. Muḥammad Hārūn ‘Abd al-Islām. Qom: Islamic Media Library.
Ibn Jinnī, Abū al-Fatḥ (2010). al-Khaṣā’iṣ. Egypt: al-Hay’ah al-Miṣriyyah al-‘Āmmah lil-Kitāb.
Ibn Manẓūr, Muḥammad ibn Mukarram (1955). Lisān al-‘Arab. Beirut: Dār al-Ṣādir.
Jastrow, M. (1903). A Dictionary of the Targumim. London: Luzac/New York: Putnam.
Leeming, D. A. (2010). Creation Myths of the World: An Encyclopedia. 2 vols. Santa Barbara: Abc-Clio.
Leslau, W. (1991). Comparative Dictionary of Geez. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
Mahmudi, K. (2005). The Place Of Number Three In Ancient Persian Culture And Rituals. Journal of Social Sciences and Humanities of Shiraz University, 22(1), 149-162.
Muqātil ibn Sulaymān (2002). Tafsīr Muqātil ibn Sulaymān. Beirut: Dār al-Ihyā’ al-Turāth al-‘Arabī.
Nooraghayee, Arash (2014). ‘Adad, Namād, Usṭūrah (Number, Symbol, Myth) Tehran: Afkār.
Orel V. E. & Stolbova O. V. (1995). Hamito-Semitic Etymological Dictionary Materials of a Reconstruction. Leiden: E. J. Brill.
Pahlevan, M., Shirdel, M. (2016). 'An Investigation into the Concept of “Zolomaten Salasen” in the Quran, Traditions and Modern Scientific Findings Using the Holy Sixth Verse of Alzomar Chapter, Quranic Knowledge, 7(24), pp. 7-29. https://doi.org/10.22054/rjqk.2016.5721.
Pakatchi, A. (2016). Nigāsht-hā-yi Bunyādī dar Aʻdād-i Du tā Panj bar Pāyah-yi Rishahshināsī (Basic Mappings in Numbers Two to Five). Nakhustīn Hamāyish-i Millī-yi Maʻnā-shināsī (Proceedings of the First National Conference on Cognitive Semantics). Tehran: Niwīsah.
Sarshar M. & Hejazi, S. (2015). Rīshah-shināsī-yi Wāzhah-yi Qur’ānī-yi Ẓulm wa Barrasī-yi Sayr-i Taḥawwul-i Maʻnāʼī-yi Ān tā ‘Aṣr-i Nuzūl-i Qur’ān-i Karīm (The Etymology of the Qur’anic Word Ẓulm/Oppression and the Study of its Semantic Development until the Revelation of the Holy Qur’an). A Semiannual Journal of Qurān and Hadīth Historical Studies, 21(58), 58, 105-134.
Schimmel, A.-M. (2016). Rāz-i Aʻdād (The Mystery of Numbers) trans. Tawfīqī F. Qom: University of Religions and Denominations.
Tabataba'i, M. Ḥ. (1996). al-Mīzan fī Tafsīr al-Qur’ān. Qom: Jāmiʻah-yi Mudarrisīn.
Tarokh, Z., Besharati, Z., Besharati, M. R. (2016). ‘al-Fulk al-Mashḥūn’ in Verse 41 of Surah Yāsīn and the Scientific Miracle of the Qur’an. (Proceedings of the Third National Conference of the Qur’an Miracle). Tehran: Quran Miracle Research Institute, Shahid Beheshti University.
Ṭayyib, ‘A. (1990). Aṭyab al-Bayān fī Tafsīr al-Qur’ān. Tehran: Islām.
Weil, Simone. (2004). Taʼammulātī dar Bārah-yi Istifādah-yi Durust az Taḥṣīlāt dar Rāstā-yi ‘Ishq-i bih Khudā (Reflections on the Right Use of School Studies with a View to the Love of God), trans. Mumtaḥin, I. Nāqid (The Critique Quarterly), 3, 207-218.
Yaʻqūb, Emile Badiʻ (1987). Encyclopedia of Letters in the Arabic Language. Beirut: Dār al-Jīl.